Gemeenten mogen in hun lokale regelgeving een verbod opnemen op fossiele reclame in de openbare ruimte. Dat volgt uit een belangwekkende uitspraak van de rechtbank Den Haag van 25 april 2025
Waarom is een verbod op fossiele reclame belangrijk?
Een verbod op fossiele reclame is van groot belang voor de klimaataanpak. Een wetenschappelijk advies aan de Tweede Kamer uit 2023 (“Een verbod op fossiele reclame: essentieel maar niet voldoende“) concludeert dat fossiele reclame niet-duurzaam gedrag normaliseert en promoot, en zo duurzaam gedrag ontmoedigt. Daarmee ondermijnt fossiele reclame actief het door overheden gevoerde klimaatbeleid. Volgens het advies is klimaatbeleid zonder een verbod op fossiele reclame ‘dweilen met de kraan open’. Fossiele reclame houdt de transitie naar een duurzame samenleving tegen, en er zijn aanzienlijke overheidsinvesteringen nodig om de negatieve effecten ervan teniet te doen. Het advies benadrukt daarom dat een verbod op fossiele reclame een essentiële maatregel is om een duurzame transitie te bewerkstelligen en te versnellen.
Den Haag als pionier
Ondanks de duidelijke conclusies van het wetenschappelijk advies aan de Tweede Kamer en duidelijke aanwijzingen van de juridische haalbaarheid van een dergelijk verbod (link en link) laat op rijksniveau een verbod op fossiele reclame helaas nog op zich wachten (link). Decentrale overheden nemen nu (noodgedwongen) het voortouw, met Den Haag – naar eigen zeggen als eerste stad ter wereld – die via lokale regelgeving fossiele reclame uit de openbare ruimte weert.
De rechtszaak
Reisorganisaties TUI, D-Reizen, Prijsvrij.nl en brancheorganisatie ANVR waren het niet eens met het Haagse verbod en startten een kort geding bij de civiele rechter. Zij voerden aan dat de gemeente onbevoegd was om een dergelijk verbod vast te stellen, en dat het verbod in strijd was met de vrijheid van meningsuiting, Europese wet- en regelgeving en diverse algemene beginselen van behoorlijk bestuur.
Wat oordeelde de rechter?
De rechter benadrukte dat gemeenten een ruime beleidsvrijheid hebben bij besluiten die zij van belang achten voor hun inwoners. Zeker in kort geding geldt een zeer terughoudende rechterlijke toetsing: alleen bij evidente onjuistheid of onrechtmatigheid kan de rechter ingrijpen.
De rechtbank kwam vervolgens tot de conclusie dat de gemeente Den Haag voldoende heeft onderbouwd dat het reclameverbod een bijdrage kan leveren aan het terugdringen van de negatieve effecten van klimaatverandering.
Ook oordeelde de rechter dat het verbod niet in strijd is met de vrijheid van meningsuiting, zoals die is vastgelegd in de Grondwet, omdat handelsreclame uitgezonderd is van deze vrijheid. De fossiele reclame die de reisorganisaties en de ANVR willen maken voor vliegvakanties, vliegtickets en cruisereizen is volgens de rechter duidelijk bedoeld om vakantiereizen met winst te verkopen, waarmee een commercieel doel wordt gediend. Dit wordt niet door de vrijheid van meningsuiting beschermd.
Evenmin achtte de rechter het reclameverbod in strijd met Europees recht. Het reclameverbod maakt geen verboden onderscheid tussen nationale en internationale bedrijven, omdat het verbod voor hen allemaal geldt. Het verbod voldoet tevens aan de te stellen eisen van proportionaliteit en subsidiariteit, aangezien het de reisbranche onder meer vrij staat om in de Haagse openbare ruimte reclame te blijven maken voor andersoortige reizen of hun naamsbekendheid verder te vergroten via reclame met hun naam of logo.
De rechter komt uiteindelijk tot de conclusie dat invoering van het reclameverbod niet onmiskenbaar onjuist of onrechtmatig is en wijst de vorderingen van de reisorganisaties en de brancheorganisatie af.
Belang van de uitspraak
Deze uitspraak is een belangrijk precedent en een mooie opsteker voor pionier Den Haag. Het laat zien dat innovatief klimaatbeleid niet alleen landelijk, maar ook lokaal vorm kan krijgen. Gemeenten hebben ruimte om hun verantwoordelijkheid te nemen, ook wanneer dat invloed heeft op de commerciële uitingen van bedrijven. Gezien het belang van het tegengaan van fossiele reclame is het te hopen dat meer gemeenten het voorbeeld van Den Haag zullen volgen.
Dit bericht is geschreven door Funs van Diem. Het team van Paulussen Advocaten treedt op voor Milieudefensie en andere maatschappelijke (milieu-)organisaties in klimaatzaken, waaronder de zaken tegen Shell en ING. Daarnaast adviseert Paulussen diverse (decentrale) overheden over duurzaamheidsregelgeving en -beleid.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen via 043 321 6640 of info@paulussen.nl. Afspraken zijn mogelijk op locatie of op onze vestigingen in Maastricht en Heerlen.
Nieuws Overzicht